Research

Alles begint met bewustwording

Boy over de aanleiding van zijn onderzoek: “Ik keek urenlang ‘solo’ over de Imfelozi rivier in KwazuNatal Zuid Afrika. Het was de derde dag van mijn eerste wildernis trail (2009), georganiseerd door de Foundation for Natural Leadership (FNL).  De gift die ik toen heb gekregen laat zich in één woord samenvatten: Bewustzijn. Bewustzijn dat er meer is dan alleen status, ego en bezit.

Op dat moment verscheen een olifant aan de overkant van de rivier en twee Egrets scheerden laag over het water die mij met een luide kreet begroetten: je mag er zijn, hier in de natuur, je bent één van ons, hier hoor je thuis.

Die kreten gaven mij een intens gevoel van verbondenheid, ontroering, energie en inspiratie. Vanaf dat moment was ik geen buitenstaander meer die naar de natuur keek, maar voelde ik me één met De Natuur. Mijn bewustzijn en daarmee mijn kijk op de wereld was voorgoed veranderd. Deze herinnering geeft me elke keer weer, richting in mijn persoonlijk leiderschap.

Deze wilderniservaring gaf me de inspiratie om wetenschappelijk te gaan onderzoeken waarom al die leiders (m/v), die op een ‘wildernis trail’ zijn geweest, het hebben ervaren als een life-changing experience. Ze zeggen er nog dagelijks naar terug te grijpen in hun rol als leider, maar ook in hun persoonlijk leven.

Kortom, welke impact hebben ervaringen in de wildernis  op de ontwikkeling van natuurlijk (lees: authentiek) leiderschap? Deze mooie reis in de wetenschap ben ik in 2012 begonnen aan Wageningen University & Research.”

Nieuw leiderschap vraagt mindset verandering

We leven in een snel veranderende maatschappij; we staan voor vraagstukken die snel toenemen in complexiteit in combinatie met de enorme snelheid waarmee veranderingen plaatsvinden.  De roep om ‘nieuwe leiders’ is daarmee steeds luider aan het worden.

Dat zijn leiders die optimistisch, inspirerend, authentiek zijn, integriteit tonen, voor anderen zorgen en bovenal beschikken over een hoge mate van zelfreflectie. Dit vraagt om een fundamentele transformatie van hun grondhouding.

Leiderschapsprogramma’s zijn nog steeds grotendeels gebaseerd op ratio- en cognitie- gebaseerde leerprocessen om vaardigheden te verbeteren (skillset), meestal in een klassikale omgeving op traditionele locaties. Wat evenwel nu nodig is dat de grondhouding,  de innerlijke bron (mindset), van de leider wordt aangesproken en getransformeerd.

Authentiek (natuurlijk) leiderschap; wat is dat eigenlijk?

Authentieke leiders laten zich leiden door  morele overtuigingen en handelen in overeenstemming met hun diepgewortelde waarden, zelfs onder druk. Ze hebben een compleet zelfbeeld en streven ernaar te begrijpen hoe hun leiderschapsstijl collega’s en volgers beïnvloedt. De vier componenten van authentiek leiderschap zijn:

1.  Zelfbewustzijn. Authentieke leiders hebben een hoge mate van zelfkennis ontwikkeld. Door interacties en reflectie weten ze hoe ze overkomen bij anderen.
2. Geïnternaliseerd moreel perspectief.  Authentieke leiders doen aan zelfregulering dat wordt bepaald door hun morele normen en waarden. Ze sturen op hun moreel kompas.
3. Evenwichtige verwerking van informatie. Authentieke leiders analyseren eerst alle informatie van alle stakeholders, voordat een beslissing wordt genomen. Ze staan ​​daarom open voor feedback. Ze kunnen echt luisteren.
4. Relationele transparantie. Authentieke leiders zeggen open en eerlijk wat ze denken en voelen. Ze zijn niet bang om zich kwetsbaar op te stellen. Ze kweken door het tonen van ratio en emotie achter de redenering begrip voor de beslissing, waardoor angst voor het onbekende wordt verminderd en gevoelens van vertrouwen worden bevorderd.

Trigger events verdiepen bewustzijn

Uit onderzoek blijkt dat er een relatie te zien is tussen (kritieke) levensgebeurtenissen (trigger events) en de ontwikkeling van authentiek leiderschap. Trigger events kunnen een flinke stimulans zijn voor persoonlijke groei: er ontstaat ruimte voor reflectie op zelfbeeld, overtuigingen, emoties en waarden. Een verblijf in de wildernis zou ook als een dergelijk trigger event bestempeld kunnen worden

En dan de natuur in!

Nu was het Maslow (1964) al die stelde dat het vertoeven in de wildernis piekervaringen kan oproepen. Piekervaringen worden als positief, emotioneel en cognitief intens ervaren. En hebben het potentieel om blijvende verandering bij mensen te stimuleren. Daarnaast geeft psycho-ecologisch onderzoek aan dat het zijn in de natuur ingrijpende psychologische effecten kan hebben, waaronder stressvermindering en het herstellen van aandachtfocus. Verder suggereert onderzoek dat natuurervaringen kunnen leiden tot positieve psychologische effecten, zoals emotioneel welzijn, persoonlijke groei en verhoogd zelfbewustzijn. Zo kunnen piekervaringen zoals het één-zijn met de natuur, een vlaag van inzicht door zelfreflectie en het delen van levensverhalen, worden ervaren als zo’n trigger event. Dit kan leiden tot ingrijpende persoonlijke veranderingen met een positief effect op de ontwikkeling van authentiek leiderschap.

Effecten van de trail op de ontwikkeling van authentiek leiderschap

Het promotieonderzoek naar de effecten van de wildernis trail op leiderschapstransformatie is gebaseerd op drie empirische studies.

• Uit de eerste studie, op basis van een kwalitatieve content analyse van bijna honderd trailverslagen (n = 97), kwam naar voren dat piekervaringen leidden tot essentiële inzichten tijdens de trail. Een deelnemer schreef bijvoorbeeld:

“Ik voelde diep dat gemeende en volledige aandacht voor de ander essentieel is, met al mijn zintuigen, zoals ook nodig is in de wildernis”.

De intenties, voortvloeiend uit de inzichten, bleken vervolgens vrijwel een-op-een over een te komen  met de vier componenten van authentiek leiderschap. Een deelnemer schreef:

“… Ik zal meer mijn emoties laten zien. Emotie geeft kracht, heb ik ontdekt. Hoewel het me kwetsbaar maakt, maar die kwetsbaarheid maakt me tot wat ik ben …”

• De tweede, kwantitatieve, studie (n=66) testte longitudinaal intra-persoonlijke verandering naar authentiek leiderschap: vooraf, 3 maanden na, en één jaar na afronding van het programma. Alle componenten van authentiek leiderschap bleken significant te zijn toegenomen met een aanzienlijke effectgrootte (d = .7).
• De derde studie omvatte een kwalitatieve content analyse van 36 interviews met oud-trailgangers die gemiddeld zes jaar geleden op trail waren geweest. Hieruit bleek dat alle deelnemers emotionele, episodische herinneringen hebben aan hun ervaringen in de wildernis. Herinneringen, die steeds als vanzelf blijken op te komen op momenten die ertoe doen, zoals uitdagende of stressvolle situaties. Volgens de deelnemers genereert dit gemoedsrust en geeft het richting aan hun leiderschap. En dit kan vrij vaak gebeuren, vertelden ze, soms zelfs dagelijks. Zo zei een deelnemer:

“Elke keer geeft het beeld van de stilte en het gevoel van kalmte in de bergen mij innerlijke rust, van waaruit ik nu met vertrouwen kan opereren.”

Bovendien vonden de leiders dat sindsdien hun leiderschapsgedrag blijvend is veranderd. In hun organisaties heeft dit geleid tot vergroting van onderling vertrouwen, meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling, en daarmee vergroting van het creatief en innovatief vermogen wat mede leidde tot betere resultaten. Zoals éen van de geïnterviewden zei:

“In mijn leiderschap, sinds de trail, ben ik dienstbaarder geworden dan voorheen. En dat is een proces dat nog volop in ontwikkeling is. Dus je weet dat het ego naar de achtergrond gaat. Ja, anderen vertellen me soms dat ik nu beter kan luisteren.”

Een andere deelnemer voegde daaraan toe:

“Ja, vanaf het moment dat ik terugkwam van de trail zeiden mensen dat ik een zekere ontspannen kalmte uitstraalde, een soort gemoedsrust dat zich diep in mij had verankerd, en dat ik steeds even de tijd neem om na te denken, even reflecteren.”

Wat kunnen we concluderen?

De studies van het promotieonderzoek tonen aan dat ervaringen in de wildernis leiden tot een mind shift van leiders; authentieke leiders met een verhoogd zelfbewustzijn, die in staat zijn vanuit een open mind en open heart naar zichzelf en zijn omgeving te kijken. De impact van een ervaring in de wildernis is een piek ervaring waarmee persoonlijke groei een impuls krijgt met blijvende verandering van leiderschapsstijl als gevolg.  De impact wordt veroorzaakt door een combinatie van: uitzonderlijke omstandigheden, terugwerping op jezelf waardoor volop ruimte voor reflectie ontstaat. Dit in tegenstelling tot conventionele leiderschapstrainingen. waarbij de ervaring is dat het vaak eenmalige gebeurtenissen zijn, zonder vervolgprogramma, terwijl het blijvende effect na verloop van tijd wegebt (honeymoon-effect).    

Interessant is de vraag hoe volgelingen hun leiders ervaren zowel voor als nadat de betrokken leider op een wildernis trail is geweest. Onderzoek toont al aan dat de positieve capaciteiten van een leider bijzonder besmettelijk kunnen zijn en positieve opwaartse spiralen kunnen creëren in het leren en transformeren van organisaties.

Wil je meer lezen over dit onderzoek? Het promotie onderzoek vind je hier.